Türkçede toplam 8 adet sözcük türü bulunmaktadır:
- İsim (Ad) 5) Bağlaç
- Zamir (Adıl) 6) Ünlem
- Sıfat (Önad) 7) Fiil (Eylem)
- Edat (İlgeç) 8) Zarf (Belirteç)
5) EDAT (İLGEÇ)
Tek başına anlamı olmayan, başka sözcüklerle birleşerek yeni anlam ilgileri kuran, kullanıldığı cümlede anlam ve görev kazandıran sözcüklere edat (ilgeç) denir.
Dilimizde en sık kullanılan edatlar şunlardır: ile, için, gibi, göre, kadar, dek, değin, denli, -e doğru, -e rağmen, -den başka, -den dolayı, -den beri, yalnız, ancak, sadece…
Örnek:
- Eskiden ekinler orak ile biçilirdi.
- Masa tenisi oynamak için raket aldım.
- Annesi gibi güzel yemekler yapabiliyordu.
- Barajlardaki su ancak bir sene yeter.
- Bu yıl yalnız sınavlarını düşünmelisin.
- Sabaha dek bilgisayarın başından kalkmamış.
- Akşama doğru acıkmaya başladım.
6) BAĞLAÇ (ULAÇ)
Tek başına anlamı olmayan, cümle içerisinde eş görevli sözcük ve sözcük öbeklerini veya cümleleri birbirine bağlayan sözcüklere bağlaç (ulaç) denir.
Dilimizde en sık kullanılan bağlaçlar şunlardır: ve, ile, veya, veyahut, ya da, de/da, dahi, ama, fakat, lakin, ancak, yalnız, oysaki, hâlbuki, çünkü, bile, ki, madem, eğer, şayet, ise, ne… ne, ya… ya, hatta, meğer, üstelik…
Örnek:
- Elbiselerini ütüledi ve dolaba yerleştirdi.
- Ahmet ile Ayşe yarın bize gelecekmiş.
- Sen veya ben fark etmez.
- İyi koştu ama birinci olamadı.
- Erken çıkmış hâlbuki beni beklemesini söylemiştim.
- Erken yatmalı ki sabah uykulu olmasın.
- O kitabı da okumak istiyorum.
- Soruları hızlıca çözüyorum çünkü konuyu çok iyi anladım.
- Memlekete ne seni ne de annemi götürüyor.
- Ya bu deveyi güdersin ya bu diyardan gidersin.
“İle” edat mı bağlaç mı?
Cümlede “ile” sözcüğünün yerine “ve” bağlacı getirebiliyorsak bağlaçtır, getiremiyorsak edattır.
Örnek:
- Masada içecek olarak ayran ile soda vardı. (Bağlaç)
- Memleketine tren ile gidecekmiş. (Edat)
“Yalnız, ancak” edat mı bağlaç mı?
Cümlede “yalnız” ve “ancak” sözcüklerinin yerine “ama” getirebiliyorsak bağlaç, “sadece” getirebiliyorsak edattır.
Örnek:
- Parka gidebilirsin yalnız eve geç kalma. (Bağlaç)
- Sınavda yalnız edatlardan soru çıkacakmış. (Edat)
- Görüşebiliriz ancak bir saat vaktim var. (Bağlaç)
- Seni ancak ben anlarım. (Edat)
7) ÜNLEM
Korku, sevinç, heyecan, coşku gibi duyguları belirten ve seslenme bildiren sözcüklere ünlem denir.
Dilimizde en sık kullanılan ünlemler şunlardır: Hey, vay, oley, aaa, bravo, yeter, eee, ah, vah vah, tüh, uf, ay, eyvah, aman…
Örnek:
- Hey! Buraya gelin de biraz sohbet edelim.
- Oley! Babam bize dondurma alacak.
- Vah vah! Demek otobüste paranı düşürdün.
- Aman! Acele edin vakit geçiyor.
- Eyvah! Çocuk bardağı elinden düşürecek.
- Eee! İşin içinden nasıl çıktınız?
- Ah ah! Oralar hep gözümde tütüyor.