DEYİMLER
En az iki sözcükten oluşan, gerçek anlamından uzaklaşıp kalıplaşmış söz gruplarına deyim denir.
- Deyimler çoğunlukla mecaz anlamlıdır.
- Deyimler kalıplaşmış söz gruplarıdır. Sözcüklerin yerine başka bir sözcük getirilemez, yerleri değiştirilemez.
- Deyimler bir kavramı veya durumu anlatır. Ders verme amacı taşımazlar.
- Deyimler anlatımı zenginleştirir, ilgi çekici hâle getirir. Günlük konuşmalarda sıkça kullanılmalıdır.
Örnek:
- Küplere binmek. (Sinirlenmek)
- Burun kıvırmak. (Beğenmemek)
- El sürmemek. (Dokunmamak)
ATASÖZLERİ
Uzun deneme ve gözlemlere dayanarak söylenmiş, öğüt ve bilgi verici kalıplaşmış söz gruplarına atasözü denir.
- Atasözleri çoğunlukla mecaz anlamlıdır.
- Atasözleri kalıplaşmış söz gruplarıdır. Sözcüklerin yerine başka bir sözcük getirilemez, yerleri değiştirilemez.
- Atasözleri öğüt ve bilgi verir, yol gösterir.
- Atasözlerinin söyleyeni belli değildir, halka mâl olmuştur.
Örnek:
- Son pişmanlık fayda vermez.
- Çobansız sürüyü kurt kapar.
ÖZDEYİŞLER (VECİZELER)
Bir düşünceyi kısa ve özlü bir şekilde anlatan cümlelere özdeyiş (vecize) denir.
Özdeyişlerin atasözlerinden farkları söyleyen kişinin belli olmasıdır.
Örnek:
- Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin karşındakinin anlayabileceği kadardır. (Mevlana)
- Bir okul açan, bir hapishane kapatır. (Victor Hugo)
- Konuşma insanın aklını kullanma sanatıdır. (Eflatun)
- Resin, sözcüksüz şiirdir. (Horatius)